Kulturka

Rozważania o wojnie domowej - Paweł Jasienica

'Rozważania o wojnie domowej' w zaskakującym świetle ukazują mit Wielkiej Rewolucji Francuskiej i tragiczne sprzeczności, jakie jej towarzyszyły. Nade wszystko jednak stanowią przenikliwe studium rojalistycznych powstań, które w piątym roku rewolucji ogarnęły zachodnie prowincje Francji, Wandeę, a potem Bretanię. W marcu 1793 katolicki 'lud wandejski masowo chwycił za kosy, widły, drągi tudzież za fuzje myśliwskie' w obronie religii i króla, występując przeciw hasłom i władzom rewolucyjnym. Krwawe stłumienie tego powstania przez wojska republikańskie jest dziś uważane za pierwszy nowożytny przykład ludobójstwa. Chociaż 'Rozważania...' dotyczą dawno minionych wydarzeń, zawarte w nich refleksje natury ogólnej i uderzająco aktualne odniesienia do współczesności sprawiły, iż nie mogły się ukazać inaczej, jak tylko w tzw. drugim obiegu. Oficjalnie opublikowano je dopiero w trzynaście lat po śmierci autora.