Kulturka

Wyspa skazańców

Sztorm zatapia statek turystyczny. Na bezludną wyspę trafia siedmioro rozbitków: pięciu mężczyzn i dwie kobiety. W otoczeniu dziwnej, nieprzychylnej przyrody, wśród wszechobecnych jaszczurek i ślepych białych ptaków, nękają ich nie tylko głód i pragnienie, lecz także przyniesione z dawnego życia obsesje, lęki, wyrzuty sumienia. Poczucie winy z powodu niezasłużonego zbytku, próba ucieczki przed brzemieniem olśniewającej kariery, nienawistna skomplikowana miłość, fałsz i wstyd, emocjonalna oziębłość ­­? wyspa wydobywa ciemne strony ludzkiej egzystencji z przerażającą mocą. Skondensowana, miejscami odrealniona akcja, klaustrofobiczna atmosfera i wielkie nagromadzenie symboli upodabniają powieść do koszmaru sennego, pełnego odrażających obrazów. Jej lekturę można porównać do zapadaniasię w bagno, którego trujące opary mają właściwości halucynogenne. Myśl tonącego podąża różnymi tropami, podejmuje rozważania filozoficzne, ucieka w barwny i groźny świat snu ? a wszystko niespodziewanie się ze sobą splata, jedno gładko wypływa z drugiego według koszmarnego scenariusza. Wyspa skazańców wciąga, jak wciągać potrafi tylko to, co związane z najmroczniejszymi pokładami ludzkiej podświadomości. Stig Dagerman (1923­?1954) to jeden z największych szwedzkich autorów, rozgłos w kraju i na świecie przyniosły mu cztery powieści, zbiór opowiadań, kilka sztuk, setki wierszy, eseje. Jego twórczość porównywano do dokonań Kafki i Faulknera. Cierpiący na depresję Dagerman popełnił samobójstwo. W Polsce dotychczas nie był szerzej prezentowany; jedyną jego książką przełożoną na polski są Weselne kłopoty. W Szwecji działa stowarzyszenie jego imienia; każdego roku przyznaje ono prestiżowe nagrody literackie. Wśród laureatów są nobliści Elfriede Jelinek i J.M.G. Le Clézio.

• author: Stig Dagerman