Kulturka

Literatura i nierozum

Książka, którą właśnie oddaję w ręce czytelników, jest owocem
kilkuletniej pracy naukowej poprzedzonej dociekliwą, choć z początku
niezbyt usystematyzowaną refleksją odbiorcy utworów fantastycznych
uzbrojonego w aparat poznawczy badacza literatury. Ujmując rzecz
najprościej, jest ona próbą odczytania konwencji literackiej -
fantastyki grozy nie przez pryzmat właściwych jej tematów i motywów oraz
typowych schematów fabularnych, co przez lata było domeną tradycyjnie
zorientowanego literaturoznawstwa, lecz w perspektywie wpisanych w
elementarne formy konwencjonalne struktur antropologicznych
reprezentujących określoną kulturę i ukształtowaną w jej ramach
mentalność. Jest to zatem praca, w której poetyka została
podporządkowana antropologii kultury, badanie konwencji literackiej jest
zaś analizą dyskursu umożliwiającego jej istnienie w konkretnej postaci.
Dyskurs ów zorganizowany jest od czasów oświecenia wokół par
opozycyjnych pojęć: ?rozum'' - ?nierozum'', ?racjonalne'' - ?irracjonalne'',
?naturalne'' - ?nadprzyrodzone'', ?normalne'' - ?patologiczne'' czy
?możliwe'' - ?niemożliwe'', by wspomnieć tylko te najistotniejsze. One też
wyznaczają horyzont analityczno-in-terpretacyjny podejmowanej w tym
miejscu refleksji, skłaniając mnie do poszukiwania adekwatnych rozwiązań
metodologicznych w rozmaitych dziedzinach współczesnej humanistyki, od
socjologii i etnologii, przez literaturoznawstwo i historię, na
psychologii i naukach kognitywnych kończąc. Literatura i nierozum, jak
sugeruje sam tytuł, zawdzięcza wiele myśli Michela Foucault, ale również
studiom Zygmunta Freuda, Pierre'a Bourdieu i Jacques'a Lacana, nie
czyniąc jednak koncepcji naukowych i filozoficznych żadnego z nich
całkowicie odpowiedzialnymi za ostateczny kształt prezentowanych tu
rozważań, traktując je raczej jako źródło inspiracji oraz pretekst do
krytycznego namysłu nad rozważanym problemem.
Kończąc powyższe uwagi, pozwolę sobie skierować wyrazy szczerej
wdzięczności pod adresem pracowników i kolegów z Zakładu Teorii
Literatury UMK w Toruniu, a przede wszystkim recenzentów tej rozprawy,
profesorów: Antoniego Smuszkiewicza oraz Aleksandra Madydy, których
nieocenione uwagi pozwoliły mi wprowadzić niezbędne poprawki i
uzupełnienia, wzbogacając merytoryczną wartość książki.
Dariusz Brzostek

• author: Dariusz Brzostek