Kulturka

Dziedzictwo górnośląskiego baroku Opactwo Cysterskie w Rudach Wielkich 1648-1810

Opactwo cystersów w Rudach Wielkich stanowiło w latach 1648-1810 jeden z najważniejszych ośrodków życia religijnego na Górnym Śląsku. Świadectwem owej rangi, a także kontrreformacyjnego zapału, byty artystyczne przedsięwzięcia podejmowane w murach kościoła konwentualnego oraz klasztoru. Formuła sztuki dojrzałego baroku pojawiła się w rudzkim cenobium wraz z obrazami ołtarzowymi osiadłego w dolnośląskim Lubiążu Michaela Will-manna, jednego z najwybitniejszych malarzy środkowoeuropejskich drugiej połowy XVII stulecia. Na snycerskim wystroju świątyni z około 1700 r. swe znamię odcisnęła sztuka również związanego z lubiąskim klasztorem Matthiasa Steinla, znakomitego rzeźbiarza, który po opuszczeniu Śląska kontynuował swą karierę w Wiedniu. W górnośląskim pejzażu kulturowym szczególne miejsce zajmują także dzieła kolejnej generacji artystów. Znakomite prace rzeźbiarza Johanna Melchiora Ósterreicha, nowa fasada kościoła i kaplica Mariacka to czołowe dzieła italianizującego baroku, powstałe w regionie. Zachowany w kaplicy zespół fresków, w których odniesiono się do sytuacji politycznej około 1725 r., należy przy tym do najciekawszych przykładów aktualizacji w śląskim malarstwie tego czasu. Największy rozmach charakteryzuje ostatnią modernizację wnętrza klasztornego kościoła, podjętą w latach 1785-1790, zrealizowaną przez morawski warsztat Johanna Schuberta. Przedsięwzięcie to nie miało analogii w innych opactwach cysterskich Dolnego i Górnego Śląska. Wystrój i wyposażenie utrzymane w tradycjach sztuki wiedeńskiej łączą stylistykę rokoka z elementami klasycyzmu. Książka umożliwia prześledzenie zmian, jakim podlegała sztuka Górnego Śląska w drugiej połowie XVII i w XVIII w. Pozwala uchwycić rozmaite konfiguracje artystycznych oddziaływań, znaczenie zakonnej tradycji i politycznych przemian, które wiodły od tryumfu cesarskiego katolicyzmu epoki habsburskiej, przez niepewność czasów wojen śląskich, po demontaż sojuszu tronu i ołtarza w dobie pruskiego panowania.